ZEYTİN: KÖKLERE YOLCULUK
Yazı: Eray Yıldız
Altı emekçi kadının zeytincilik ve çiftçilik deneyimini, gündelik yaşamları üzerinden performatif bir anlatımla izleyiciye sunan Zeytin filmi, YouTube’da gösterimde. Zeytinin sofraya geliş öyküsünden zeytin yağının iyileştirici özelliklerine, medeniyetin neredeyse her anına tanıklık etmiş bu meyvenin geleneklerini içselleştiren çiftçilerin hikayesi Zeytin. Doğanın bedenle ilişkisi üzerine de kafa yoran belgesel, bu bitkinin asırlar boyu insanlığın hayatında kapladığı yere, emeğin gücünü öne çıkararak sınıfsal ve toplumsal bir mercekten ama aynı zamanda dansla, müzikle, renklerle bakıyor.
Belki de tarihin tüm sırları, bir zeytin çekirdeğinin içindedir. Binlerce yıllık zeytin ağaçlarının DNA’larında, tarihten bugüne neler taşınmıştır kimbilir. Bu kadim ağaçların yaprağından meyvesinin yağına, hatta posasına kadar her zerresindeki bilgelik, tüm evreni içine sığdıran bir mucize. Buna rağmen malumunuz, ülkemizdeki her güzellik, her “gerçek zenginlik” gibi zeytin ağaçları da tehdit altında. MILKist’in 2019’da Dara Antik Kenti Zindan Mahallesi’nde gerçekleştirilen bir atölye esnasında tanışılan köyün kadınlarıyla başlayan ve bize bugün Zeytin‘i ulaştıran uzun soluklu serüven, bu tehdidin de altını sıklıkla çiziyor.
Change.org üzerinden hangi birine yetişeceğimizi bilemediğimiz, binlerce “ülkenin değerlerini, canlılarını, varlıklarını koruma ve kurtarma” kampanyası arasında gözünüze çarptıysa, sosyal medyada karşınıza geldiyse siz de zeytin ağaçlarını kurtarmak için bir imza vermişsinizdir muhakkak. Oysa zeytin ağaçlarına bir imzadan çok daha fazlasını borçluyuz. Zeytin filmini izlerken sadece zeytin ağaçlarına, meyvesine değil; çiftçilerin doğa ile uyumlu hayatlarına da hayran kalmamak elde değil.
Zeytin, yaşamı da şifayı da doğada, zeytin ağaçlarında bulan altı çiftçi kadının öyküsü. Mardin’den Balıkesir’e ülkenin dört bir yanında, ilk ekiminden hasadına, hayatlarına dahil ediş biçimlerinden tarihselliğine, zeytinle çeşitli şekillerde bağ kuran Nurşan, Huri, Ayşe, Gamze, Beyza ve Havva’nın öyküsü. Hepsi için bir arada durabilen ama farklı arayış ve buluşların bir ifadesi zeytin ağaçları.
Nurşan için özgürlüğün, Huri için yaşama ve doğaya olan sorumluluğumuzun, Ayşe için iç huzurun, Gamze için uyanış ve uyumun, Beyza için üretim ve sürdürülebilirliğin, Havva içinse emeğin. Zeytin ve ağaçlarının, tarihin öncesinden beri kendini ve bu insanları var ediş biçimlerini çeşitli şekillerde dinliyor ve tanıklık ediyoruz film boyunca.
Ayşe Güneş
Her birinin hikâyesinin başında filmin, dünyada olan biten onca hırgür arasında gökten dönerek yanlarına inmeyi ve dinlemeyi tercih ettiği bu kadınlar, doğada kendilerine bir şekilde açtığı yeri, burada aldığı nefesi, bu nefesle üflediği hayatları aktarıyor izleyiciye. Ağaçların gölgesinde serinlemeye, rüzgârındaki sessizliğe, gövdesinden güç alıp dallarında yükselmeye bir övgü olarak da kana karışmayı başaran belgesel, kamerasıyla görünmezi, mikrofonuyla duyulmayanı kaydetmenin de yollarını arıyor sanki tüm o anlatışlar arasında.
EMEKLERİNİN GÖRÜNÜR OLMASI, ONLARI EN MOTİVE EDEN ŞEYDİ. – KIVILCIM AKAY
Ekin Bernay, Havva Değirmenci
Performans sanatçısı ve dans terapisti Ekin Bernay’ın da katkılarıyla meditasyon anlarına imza atan filmin bir başka büyüsünden daha bahsetmemek olmaz. Tüm karakterler, sabahın erken saatlerinden itibaren kuşandıkları kadınlık, annelik, işçilik gibi zırhları bir kenara bırakıp yeryüzünde bir an için muhteşem olma ihtimalini de arıyor kamera karşısında. Koşturma halinde durup bedeni duyumsama, onu hatırlama, onunla ruha değebilme üzerine büsbütün bir anatomi serüveni bu.
Birnur Temel (Yapımcı), Tolgahan Tombaş (Görüntü Yönetmeni), Sinem Aydın (UN WOMEN Türkiye, Proje Koordinatörü) Kıvılcım Akay (Yönetmen), Ekin Bernay (Performans Sanatçısı & Dans Terapisti)
Kıvılcım Akay’ın empatisi güçlü yönetmenliğine TSU!’nun meditatif müzikleriyle eşlik ettiği Zeytin, mücadelenin bir ağacı büyütmek kadar sabır ve istikrar gerektirdiğine, dayanışmanın bir zeytin ağacı kadar köklü ve inatçı oluşuna dair 27 dakikalık süresiyle, ilham verici bir gezintiden çok daha fazlasını vadediyor.
Bu belgesel, Koç Üniversitesi, Koç Üniversitesi Toplumsal Cinsiyet ve Kadın Çalışmaları Araştırma ve Uygulama Merkezi (KOÇ-KAM), UNESCO Toplumsal Cinsiyet Eşitliği ve Sürdürülebilir Kalkınma Kürsüsü ve UN WOMEN Türkiye destekleriyle gerçekleştirilmiştir.
Filmi YouTube üzerinden izleyebilirsiniz.
Yapımcı: Birnur Temel (MILKist)
Yönetmen: Kıvılcım Akay
Performans Sanatçısı / Dans Terapisti: Ekin Bernay
Görüntü Yönetmeni: Tolgahan TombaşÇiftçi Kadınlar:
Beyza Aydın (Erdek, Balıkesir)
Huri Can (Bodrum, Muğla)
Gamze Deniz (Bodrum, Muğla)
Havva Değirmenci (Erdek, Balıkesir)
Nurşan Güneş (Dara, Mardin)
Ayşe Güneş (Dara, Mardin)